De simplicibus medicaminibus ad Paternianum: Alphabetum Galieni
Inc. testo: Cum mihi proposuisses, carissime Paterniane, omnia stigmata tam metallica (prologo); Aes ustum [quod aliqui chaumenum uocant] sit maxime de clauis cupreis (testo)
Expl. testo: tussientibus et suspiriosis et hydropicis prodest et serpentium morsus facit (testo); reuersus scripturam ne erret et in nullo possit reprobus inueniri (epilogo)
Fonte: Everett 2012
Note
Opera pseudo-galenica tramandata con il titolo di Alphabetum Galieni in diversi mss. latini, di cui il più antico è del VII-VIII sec., e composta tra il IV e il VI sec. nell'assetto in cui ci è giunta, seppure l'origine sia più antica, da collocarsi in età imperiale, e dipenda da fonti greche; cf. Everett 2012, 5-9.
Il titolo di De simplicibus medicinis ad Paternianum o De simplicibus medicaminibus ad Paternianum dipende dal prologo ed epilogo indirizzati a Paterniano, aggiunti in due mss. dell'XI sec. e nella prima edizione di Galeno del 1490.
Manoscritti [mostra/nascondi dettagli]
- Formula inizio: Incipit alfabetum Galieni ad Paternum
- Formula fine: Explicit qualitas omnium herbarum
- Inc.: Aer [sic] ustum fit maxime de clavis
- Expl.: viribus et adfectum stiptica est
- Note
Manca l'ultimo cap. 361 (p. 378 E).
- Formula inizio: Incipit liber Galieni ad Paterninum transmissus de qualitate herbarum et aromatum, lapidum seu animacularum
- Formula fine: -
- Inc.: Cum mihi proposuisses, carissime Paterniane, omnia smigmata [sic] (praef.); Aes hustum quod alicui chalcucechaumenum vocant (text.)
- Expl.: et ad serpentium morsus facit
- Note
Testo completo e sono presenti prologo ed epilogo all'inizio.
- Formula inizio: Incipit Alfabetum Galieni ad Paternum
- Inc.: Aer ustus fit maxime de clavis cupriis et vetustis
- Expl.: simul et sthumachum quod p[...]a sinapi
- Note
Il testo si interrompe al cap. 261 (p. 346 E). Manca anche il f. 25 con i capp. 54-57.
- Formula inizio: -
- Inc.: Aes ustum quod alii calcuceca
- Expl.: dentium dolorem tolluti [sic]. Ferula vocata
- Note
La scrittura si interrompe.
- Formula inizio: Incipit Alfabetum
- Formula fine: Explicit liber Galieni
- Inc.: Hahec [sic] sunt, frater karissime Paterniane, que memorie nostre subvenire potuerunt
- Expl.: et ad serpentium morsus facit
- Note
Testo completo e l'epilogo funge da prologo.
- Formula inizio: Incipit liber pigmentorum
- Formula fine: Explicit qualitas omnium herbarum et aromatum vel lapidum et animalicularum
- Inc.: Aes ustum fit maxime de clavis cupreis
- Expl.: tota herba viribus et effectum stiptica et valde
- Note
Manca l'ultimo cap. 361 (p. 378 E).
- Formula inizio: Incipit alfabeta
- Formula fine: -
- Inc.: Aeris ustis fit maxime de cabes cyprihis et vetustis
- Expl.: variam spissam sub rufa morsum sub
- Note
Il testo si interrompe al cap. 72 (p. 200 E).
- Formula inizio: Incipit alfabetum
- Formula fine: -
- Inc.: Aeris ustis fit maxime de clavis cupreis et vetustis
- Expl.: colceconeis effermere hanc ipsam herbam vulvum erraticum dicunt afferre
- Note
Il testo si interrompe al cap. 80 (p. 206 E).
- Formula inizio: Incipit prefacio libri Galieni ad Paternianum transmissi de qualitate herbarum aromatum seu animalium
- Formula fine: -
- Inc.: Cum mihi proposuissem, carissime Paterniane, omnia stigmata tam metallica (prol.); Aes ustum quod aliqui caleute caumenum vocant sit maxime (text.)
- Expl.: idropicis et serpentium morsus facit (text.)
- Note
Testo completo e sono presenti prologo ed epilogo all'inizio.
- Traduzione completa
- Formula inizio: Alphabetum incipit
- Formula fine: -
- Inc.: Aes ustum quod alii caucuce caumenum (sic) vocant fit maxime de clauis cupreis
- Expl.: facit ad serpentium morsus
- Note
Dopo la formula di inizio precedono l'incipit dell'opera 3 definizioni mediche (inc. Amoniacum est quasi lacrimum herbe).
Edizioni [mostra/nascondi dettagli]
Edizioni critiche
- [Everett 2012]
Saggi
- [Everett 2010]
- [Fischer 2013, 684-686]