De simplicium medicamentorum facultatibus tradotto da Niccolò da Reggio: De notitia virtutum simplicium farmacorum

Traduzione dal greco di Niccolò da Reggio


Data: sec. XIV inizi


Inc. testo: Simplicium farmacorum virtutes certe scire quantum magnum (libro I)
Cum de simplicium farmacorum specie et virtute scribere ceperimus
(libro VI)
Hec subnexa sunt sic ut sicubi sua expositio locum habet
(Glossario)


Expl. testo: nos etiam usi fuimus in saniosis ulceribus que in ore (libro XI)
Galli dicitur catus vel murilegus
(Glossario)


Fonte: Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Urb. lat. 248; Vat. lat. 2388; 1490 Venezia, Pinzi (ed. completa)


Note
La traduzione di Niccolò da Reggio è completa, riguarda cioè i libri I-XI, ed è spesso accompagnata dal glossario.
Ha avuto tuttavia maggiore fortuna nei libri VI-XI in quanto utilizzata per completare quella di Gerardo da Cremona dei libri I-V, trasmessa quest'ultima anche in sei libri. Nella prima edizione latina di Galeno, curata da Diomede Bonardo e stampata a Venezia nel 1490, il De simpl. med. fac. compare nella traduzione di Gerardo da Cremona per i primi sei libri e in quella di Niccolò da Reggio per gli altri cinque libri (VII-XI).
La divisione dei capitoli della traduzione, secondo la testimonianza dell'Urb. lat. 248, si deve a Francesco di Piedemonte (cfr. la voce di O. Lizzini in DBI XLIX, 1997), un collega di Niccolò da Reggio morto nel 1320. La traduzione deve essere stata fatta da Niccolò in due momenti: i libri I-V hanno carattestiche stilistiche delle prime traduzioni, mentre i libri VI-XI delle seconde; cf. Fortuna 2020.


Manoscritti [mostra/nascondi dettagli]

Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Urb. lat. 248, sec. XIV fine-inizi succ., ff. 1rA-407vB
  • Traduzione attribuita a Niccolò da Reggio
  • Traduzione completa
  • Formula inizio: Incipit liber de notitia virtutum simplicium farmacorum qui dividitur in XI tractatus
  • Formula fine: Explicit liber de simplicibus farmacis translatus a magistro Nicolao de Regio et capitulatus usque per totum quintum librum a magistro Francisco de Pedemonte. Deo gratias
  • Inc.: Simplicium farmacorum virtutes certe scire quantum magnum
  • Expl.: ulceribus que in corpore fuimus usi
  • Note
    Il testo contiene anche il glossario (f. 408rA-vB), inc.: Hec subnexa sunt sic ut sicubi sua expositio; expl.: Galli dicitur cactus [sic] vel murilegus.
Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 2388, sec. XIV metà, ff. 44rB-84rA
  • Traduzione anonima
  • Traduzione incompleta: libri VI-XI
  • Formula inizio: Incipit prohemium sive prologus singularium medicinarum p(ost) complexionem sermonum universalium
  • Formula fine: -
  • Inc.: Cum de simplicium farmacorum specie et virtute scribere ceperimus
  • Expl.: que in ore et menidum id est piscium parvorum capitum
  • Note
    Il testo contiene anche il glossario (f. 84rA-B), inc.: Hec subnexa sunt hic ut sicubi sua expositio; expl.: Gali dicitur catus vel murilegus.
Dresden, Sächsische Universitäts- und Landesbibliothek, Db.92-93, sec. XV terzo quarto, ff. 397rB-442vA
  • Traduzione attribuita a Niccolò da Reggio
  • Traduzione incompleta: libri VI-XI
  • Formula inizio: Liber Galieni de simplici medicina
  • Formula fine: Et sic est finis VI ultimorum librorum de simplici medicina Galieni quos Nicolaus de Regio de grego in latinum transtulit diu post translationem V primorum librorum per alium factam
  • Inc.: Cum de simplicium farmacorum specibus et virtutibus scribere cepimus
  • Expl.: Gali dicitur catus vel murilegus
  • Note

    Il testo è preceduto dall'indice (ff. 396rB-397rA).

Erfurt, Universitäts- und Forschungsbibliothek Erfurt/Gotha, Amploniana F 278, sec. XIV, ff. 1rA-28vB
  • Traduzione anonima
  • Traduzione incompleta: libri I-VII, cap. 1
  • Formula inizio: -
  • Formula fine: -
  • Inc.: Simplicium farmacorum virtutes certe
  • Expl.: mortificantium hiis autem similiter humectantium et etiam
Erfurt, Universitäts- und Forschungsbibliothek Erfurt/Gotha, Amploniana F 280, sec. XIV prima metà, ff. 68rA-113vA
  • Traduzione anonima
  • Traduzione incompleta: libri VI-XI
  • Inc.: Cum de simplicium farmacorum virtute scribere cepimus
  • Expl.: dicitur catus vel murilegus (gloss.)
  • Note
    Il testo contiene anche il glossario.
Madrid, Biblioteca Nacional de España, 1978, sec. XIV prima metà, ff. 47rA-74vB
  • Traduzione anonima
  • Traduzione incompleta: libri I-V
  • Formula inizio: -
  • Formula fine: -
  • Inc.: Simplicium farmacorum virtutes certe
  • Expl.: secundum unumquemque simplicium farmacorum seorsum. Amen
Paris, Bibliothèque de l'Académie de Médecine, 52, sec. XV metà, ff. 152r-259v
  • Traduzione attribuita a Niccolò da Reggio
  • Traduzione incompleta: libri VI-XI
  • Formula inizio: Sequuntur sex ultimi libri de simplici medicina Galieni, quos Nicholaus de Regio de greco in latinum transtulit, diu post translationem quinque primorum librorum per alium factam
  • Inc.: Cum de simplicium farmacorum speciebus et virtutibus scribere cepimus
Paris, Bibliothèque de l'Académie de Médecine, 53, sec. XV metà, ff. 1r-144v
  • Traduzione attribuita a Niccolò da Reggio
  • Traduzione incompleta: libri VI-XI
  • Formula inizio: Secuntur sex ultimi libri de simplici medicina Galieni, quos Nicolaus de Regio de greco in latinum transtulit diu post translationem quinque primorum librorum per alium factam
  • Formula fine: Et sic est finis VI ultimorum librorum de simplici medicina galieni quos nicholaus de reghio de greco in latinum transtulit diu post translationem V primorum librorum per alium factam. explicit
  • Inc.: Cum de simplicium farmacorum speciebus et virtutibus scribere cepimus
  • Note
    Per la formula di fine cf. Petit 2013.
Paris, Bibliothèque nationale de France, Par. lat. 6865, 1345-1353, ff. 17rB-53vB
  • Traduzione anonima
  • Traduzione incompleta: VI-XI
  • Formula inizio: -
  • Formula fine: -
  • Inc.: Cum de simplicium farmacorum specie et virtute scribere ceperimus
  • Expl.: dicitur catus vel murilegus
  • Note

    Le informazioni sono state forrnite da Caroline Petit (maggio 2013)

Paris, Bibliothèque nationale de France, Par. lat. 9331, sec. XIV fine-inizi succ., ff. 267rA-291vB
  • Traduzione anonima
  • Traduzione incompleta: libri VII-XI
  • Note
    Il testo contiene anche il glossario. Il contenuto di questo ms. è stato precisato da Caroline Petit (gennaio 2013).

Edizioni [mostra/nascondi dettagli]

Saggi


Autore della scheda: Fortuna (2015; aggiornamento, giugno 2021)